Hoe kun je een kind met gescheiden ouders helpen om de relatie met beide ouders goed te houden? Hoe geef je een kind een ‘thuisgevoel’ ook al zijn er twee huizen waartussen gependeld wordt? En hoe kan je kinderen meer zelfvertrouwen geven en hen helpen bij hun morele ontwikkeling? Dit zijn vragen die taalwetenschapper Aoju Chen bezig houden en die zij vanuit de taalkunde onderzoekt. Zij spreekt op 14 maart 2019 haar oratie uit over deze kwesties.

Chen is betrokken bij het onderzoek ‘Waar hoor ik thuis?’ binnen het strategische thema Dynamics of Youth van de Universiteit Utrecht. Een interdisciplinair team van onderzoekers onderzoekt het ‘thuisgevoel’ van kinderen van gescheiden ouders.  Chen onderzoekt dit vanuit de taalkunde, maar zij benadrukt dat taalontwikkeling meer is dan talige ontwikkeling.

Zij is geïnteresseerd in socialisatie en identiteitsontwikkeling. De hoogleraar kijkt hoe ‘speech entrainment’ tussen gescheiden ouders en kinderen de ouder-kind relatie en het ‘thuisgevoel’ van deze kinderen beïnvloedt. “Wanneer wij met elkaar praten, gebeurt er iets bijzonders: wij passen ons conversatiegedrag aan aan dat van onze gesprekspartner(s) zodat wij in de loop van het gesprek meer op elkaar gaan lijken op uiteenlopende manieren: qua woordkeuze, zinsbouw, uitspraak van bepaalde klanken, spraaktempo, toonhoogte en intonatie. Dit noemen wij speech entrainment” licht Chen toe.

Hoe je met elkaar communiceert, hoe je taal gebruikt, is van invloed op de relatie die je met iemand opbouwt. “Wij willen weten of dit ook van invloed is op de verbondenheid die een kind voelt met zijn/haar ouders. Het gaat om basale dingen zoals bijvoorbeeld stemverheffing.”

Chen focust zich nu op jongeren tussen de 10 en 18 jaar in het DoY-project. “Deze jongeren willen soms niet als hun ouders zijn. In de pubertijd ontwikkelen ze een eigen identiteit, daar speelt taal ook een belangrijke rol in. Als nu blijkt dat er een verband is tussen speech entrainment en de mate van verbondenheid tussen gescheiden ouders en hun kinderen dan kunnen we dit gebruiken om die relatie beter te maken. Speech entrainment therapie kan wellicht effectiever zijn dan een uur bij een gezinspsycholoog zitten om over gevoelige inhoudelijke zaken te praten.”

Voor Chen is de vraag hoe kinderen kunnen opgroeien tot krachtige zelfverzekerde individuen ook een interessante vraag voor taalkundigen.  “Onderzoek heeft aangetoond dat lichaamshouding invloed kan hebben op hoe mensen zich voelen. Bijvoorbeeld, mensen kunnen zich krachtiger of positiever voelen nadat ze gedurende twee of drie minuten een open, uitgestrekt houding (een ‘high-power pose’) hebben aangenomen dan dat ze gedurende twee of drie minuten een gesloten en samentrekkende houding (een ‘low-power pose’) hebben aangenomen. ” Dit onderzoek over lichaamshouding zou ik willen koppelen aan mijn eigen onderzoek naar prosodie.”

Prosodie speelt een rol in hoe wij mensen beoordelen. “Vanuit mijn promotieonderzoek weet ik dat mensen met een lagere toonhoogte zelfverzekerder overkomen. Wil je betrokken of sympathiek overkomen dan breng je juist variatie in toonhoogte aan. Ik wil weten of dit verschil in toonhoogte net als ‘power poses’ veranderingen in hoe volwassenen en kinderen zich voelen kan bewerkstelligen. Dan zouden we kinderen kunnen helpen met het geven van meer zelfvertrouwen door ze te leren hun prosodie op de juiste manier te gebruiken.”

Chen vertelt enthousiast verder over haar werk als onderzoeker en hoe je vanuit de taal bij kan dragen aan de ontwikkeling van kinderen. Want ook op het gebied van morele ontwikkeling speelt taal een grote rol. “Taalbeheersing beïnvloedt het morele oordeel van volwassenen. Kinderen leren al vroeg via taal wat de morele standaard is. Ik ben geïnteresseerd in de vraag hoe taalonwikkeling zich verhoudt tot morele ontwikkeling in kinderen. Als wij als ouders of onderwijzers meer weten over de invloed van taal dan kunnen we ook leren om taal op de juiste manier in te zetten om de morele ontwikkeling van onze kinderen te bevorderen.”

In haar oratie wil Chen het belang van fundamenteel onderzoek in een interdisciplinaire context benadrukken. “Ik wil  laten zien in mijn oratie, en door het werk dat ik samen met anderen doe, dat taalkundig  fundamenteel onderzoek kan bijdragen aan een betere maatschappij.”  Chen spreekt haar oratie Taalontwikkeling is meer dan talige ontwikkeling op 14 maart om 16.15 uur uit in het Academiegebouw.

Meer informatie: Oratie Aoju Chen